Dr. Musli Vërbani

 

Dallimi në mes të papërcaktuarës, të përcaktuarës, trajtës së shquar, trajtës së pashquar dhe përgjithësuesit

 

E papërcaktuara

E papërcaktuar është fjala e cila tregon kuptim të drejtë.

Shembull :

“Burri është më i mirë se gruaja”.

Me këtë kemi për qëllim vërtetësinë e burrit dhe të gruas, sepse çdo gjë e ka specifikën e vet me të cilën dallohet. Si f.v. gjallesa logjike është vet njeriu.

Kjo e vërtetë ndryshon nga të tjerat, si p.sh., njeriu mund të jetë një, por mund të jenë shumë njerëz. Fjala burrë është fjalë papërcaktuese, sepse ne kemi për qëllim natyrshmërinë e tij, edhe pse thuhet në mënyrë gjenerale. Sepse ngjashëm me këtë është fjala “njeriu” por që nuk është i përcaktuar, pra i pashquar.

 

Trajta e shquar

Trajta e shquar është fjala që tregon diçka të njohur e të caktuar, pa marrë parasysh a është një person, një lloj apo një gjini.

Kjo bëhet me njërën prej shtatë mënyrave si në:

• emër të përveçëm,
• përemër,
• përemër dëftor,
• emër në trajtën e shquar (me “el”) në rasën gjinore.

Shembull: Zejdi dhe shtëpia e ministrit.

 

Trajta e pashquar

Trajta e pashquar është fjala që tregon diçka, por të panjohur.

Shembull: Njeri.

Fjala “njeri” është e pashquar sepse tregon për një person mashkull prej bijve të Ademit, të moshës madhore, të papërcaktuar.

E pashquara nuk është e përgjithshme (gjenerale), por ajo tregon diçka të veçantë (specifike).

 

Numërorët

Numërorët tregojnë për njësi të shumënumërta por të përkufizuara, që, përpos të numëruarve, nuk përfshin të tjera. Shembull: pesëdhjetë.

 

E përgjithshmja

E përgjithshme është ajo që tregon për persona të panumërt, dhe që përfshin çdo pjesë të asaj fjale në kuptim të drejtë, me fjalë tjera përfshin çdo person prej personave. Shembull: Të gjithë ata që janë idhujtarë.

 

Minimumi i shumësit

Minimumi i shumësit është aq sa është numri i tyre.

 

Argument:

Argument se minimumi i shumësit është aq sa është numri i tyre, se çdo herë kur përmendet shumësi, logjika e kupton kështu.

 

Njëjësi shques me “el” gjithëpërfshirës dhe

njëjësi i shquar në rasën gjinore.

 

Njëjësi me trajtën shquese (me “el”) tregon minimumin e shumësit po aq sa është numri i tyre.

 

Argument:

Argument për këtë është se çdo herë kur përmendet shumësi, logjika e kupton kështu.

 

Thënia e Zotit të Lartmadhëruar:

“Hajdutit dhe hajdutes preuani duart e tyre”,

Fjala “hajdut” është në njëjës me trajtën shquese (me “el-in”) dhe kjo fjalë është fjalë përgjithësuese dhe përfshin çdo hajdut.

 

Fjala “hajdute” është në njëjës me trajtën shquese (me “el-in”) dhe kjo fjalë është fjalë përgjithësuese dhe përfshin çdo hajdute.

 

Zoti i Lartmadhëruar thotë:

“E ka lejuar shitblerjen dhe e ka ndaluar kamatën”.

Fjala “shitblerje” përfshin (tregon) çdo lloj shitblerje sepse është për gjithëpërfshirje.

Fjala “kamatë” përfshin çdo kamatë sepse është për gjithëpërfshirje.

 

Thënia e Zotit të Lartmadhëruar:

“Vërtetë njeriu është në një humbje të sigurt, përpos atyre të cilët kanë besuar.”

Fjala “njeriu” është fjalë përgjithësuese dhe në këtë rast përfshin çdo njeri përpos ata që i ka përjashtuar ajeti.

 

Njëjësi i shquar në rasën gjinore

Njëjësi i shquar në rasën gjinore tregon përgjithësimin dhe përmbledhjen e njësive.

Shembull:

Për të ngordhurat në det, Muhamedi a.s. ka thënë:

“Uji i tij është i pastër, është e lejuar ngordhësira e tij”.

 

Nyjëtimi “i tij” tregon rasën gjinore.

 

Hadithi në fjalë, nëpërmjet rasës gjinore tregon përgjithësimin se, të gjitha të ngordhurat në det janë të lejuara.