“HISTORI TË SEHABEVE DHE NJERËZVE TË MIRË”

Autor: Muhamed Mutevel-li Sharavi.

Përktheu: Dr. Musli Vërbani

–

Zoti i Madhërishëm thotë:

“Nëse largoheni prej mëkateve të mëdha, të cilat u janë të ndaluara, Ne ju shlyejmë mëkatet e vogla dhe ju fusim në një vend të ndershëm.” (Nisa: 31).

Ky është një ajet prej tetë ajeteve për të cilat Ibn Abasi ka thënë: Në këtë sure, suretu Nisa, janë tetë ajetet më të mira të umetit, dhe janë më të mira se lindja e diellit apo perëndimi i diellit. Kemi thënë se këto ajete fillojnë me thënien e Zotit Famëlartë:

“Allahu dëshiron t’u sqaron juve”. (Nisa: 31).

“Allahu dëshiron t’u falë juve”. (Nisa: 28).

“Allahu dëshiron t’ua lehtëson juve”. (Nisa: 28).

Pastaj, pason ajeti: “Nëse nuk i afroheni mëkateve të mëdha të cilat janë ndaluar për juve”. (Nisa:36).

Termi “Ixhtinabë” nuk e ka kuptimin vetëm mosveprimin, por e ka kuptimin e mos afrimit dhe mosmendimin e veprimit të asaj çështjeje, ashtu që njeriu të vendosë pengesa para tij, që mendja të mos i shkojë për të bë atë mëkat dhe as të mos e sheh atë mëkat.

Këto ajete fisnike janë më të dobishme për këtë umet se lindja ose perëndimi i diellit, nga shkaku se mbron nga përzgjedhja e gabuar kur njeriu është para përzgjedhjes dhe para domosdoshmërisë së zbatimit të programit të Allahut. Njeriu, po të ishte i imponuar në kryerjen e veprimeve, nuk do ta kishte të drejtën e përzgjedhjeve. Vështirësia, mundimi i njeriut është rezultat i asaj se është vetmashtruar me çështjen se ai dallohet nga krijesat tjera të Allahut. Specifika me të cilën Allahu e ka dalluar njeriun është se njeriu e ka logjikën me të cilën përzgjedhë në mes të çështjeve. Përderisa llojet tjera, të gjitha janë pajtuar me Allahun, që të jenë të imponuara dhe me pa të drejtë zgjedhjeje. Ne e dimë se Allahu i Madhërishëm ka thënë:

“Ne ua ofruam emanetin (obligimet) qiejve, tokës dhe maleve, e ato nuk deshën ta marrin përsipër atë, u frikësuan prej tij, ndërsa njeriu atë e mori mbi vete; dhe ai i bëri padrejtë vetes, dhe ishte padijshëm.” (Ahzab: 72)

Njeriu, ndoshta i ka bë padrejtësi vetes së vet kur i ka dhënë përparësi çështjes së përzgjedhjes sipas mënyrës së vet apo përzgjedhjes së qëllimit të programit të Allahut. Përderisa të imponuarit apo të detyruarit nuk e kanë këtë problem. Çdo krijesë e kryen detyrën e vet dhe lirohet nga përgjegjësia e përzgjedhjes. Këto ajete e sigurojnë njeriun në atë se sa i përket përgjegjësisë së përzgjedhjes, Allahu dëshiron që t’i udhëzojmë në përzgjedhjen e drejtë. Allahu dëshiron që t’i falë nëse kërkojnë falje: Allahu dëshiron të ua lehtësojë.

Allahu dëshiron që, nëse largohesh nga mëkatet e mëdha, të ua fshijë dhe të ju largojë nga të këqijat. Të gjitha këto janë ambicie të shpirtit njerëzor ashtu që të mos dëshpërohen ndonjëherë nga përzgjedhja e gabuar, kështu që e sqaron: Unë jam Krijuesi juaj, dhe e di se ti je i dobët, dhe para vetes ke dy çështje. Secila çështje të tërheqë. Të tërheqë obligimi ndaj Zotit i cili të sjellë të mira dhe shpërblimi i Zotit për në botën tjetër. Të tërheqë edhe epshi i cili të nxitë për kënaqësinë e shpejtë dhe të përkohshme. Përderisa çështja të lëkundet në mes të një alternative dhe një alternative tjetër, atëherë fillon të paraqitet dobësia për të përzgjedhur, për këtë arsye Zoti i Madhërishëm sqaron se: Unë e Vlerësoj këtë çështje te ti, sepse është çështja e përzgjedhjes dhe Unë jam Ai i cili të ka dhuruar këtë të drejtë përzgjedhjeje.

Zoti i Madhërishëm kur ia ka dhuruar këtë të drejtë përzgjedhjeje një lloji, Ai në të njëjtën kohë është Zotëri i të gjitha llojeve të krijesave, dëshiron që Ai t’i kryej me dëshirë dhe dashuri: Kjo nga shkaku se ka dallim në mes të atij i cili imponon imponimin dhe mund të mos jetë në gjendje ta kryej atë veprim dhe ai i cili është në gjendje ta kryen atë veprim me fuqinë e Allahut, por të cilit nuk i është dhënë atributi i dashurisë. Allahu dëshiron që njeriu të kryej detyrat duke e dashur Allahun. Njeriu e do Zotin e tij përkundër asaj se e ka të drejtën e përzgjedhjes, që të veproj apo të mos veprojë dhe te ai zë vend besimi dhe devotshmëria.

“Nëse u shmangeni veprimeve të ndaluara të cilat janë mëkate të mëdha.” (Nisa: 31). Sikurse Allahu i llogarit obligime në çështje të nderit, të pasurisë dhe obligimet në jetë, siç është vrasja e kështu me radhë. Me fjalë tjera, mos i pranoni çështjet ashtu që ju bëjnë që të ndjeni keqardhje dhe që ju nuk mund t’i kryeni disa obligime. Unë kënaqem me ju kur largoheni nga mëkatet e mëdha në mënyrën që e bëjë nivelizimin; prej namazit në namaz falen mëkatet, në mes tyre, prej namazit të xhumasë deri në namazin e xhumasë falen mëkatet, prej muajit Ramazan deri në muajin Ramazan falen mëkatet, me kushtin që të mos jeni konsistent në mëkatet e vogla.

Pse?

Përgjigjja: Sepse t’i ke pasur mundësi për to, atëherë presupozoj se nuk mund të jetosh deri sa të pendohesh, mos thuaj: Unë do të mëkatoj e pastaj do të pendohem. Kjo nuk është garanci. Po ashtu kjo i bie sikurse je duke u tallur me Zotin tënd: “Nëse largoheni prej mëkateve të mëdha, të cilat u janë të ndaluara, Ne ju shlyejmë mëkatet e vogla.” (Nisa: 31), ndërsa sa i përket “të këqijave” thotë: “I fshinë nga ju të këqijat e juve”. Ne kemi thënë se: Termi “kufr” e ka kuptimin e fshehjes. Pra “fshehja” ka kuptimin se nuk dënohet për të. Pabesimi është shkak i dënimit ndërsa, zbritja nga pabesimi është shkak i shpërblimit.

Një njeri, nëse vepron një çështje për të cilën meriton ndëshkim, ai veç është larguar nga mëkatet e mëdha dhe Allahu ia fsheh, pra ia zhvleftëson dhe e fsheh dënimin. Përderisa, sa i përket veprës së mirë të cilën nuk e pranon Allahu, ajo është vepra të cilën e zhvleftëson. Pra, siç kemi treguar: Fshehja do të thotë heqja e dënimit, ndërsa zhvleftësimi është heqja e shpërblimit, siç e kemi ajetin Kur’anor: “Atyre u zhvleftësohen veprat e tyre.” (El-Bekare: 217).

Pra, për ato vepra nuk ka shpërblim. Kjo nga shkaku se i kanë vepruar ato vepra ndërsa nuk e kanë pasur në mendje se Zoti do t’i shpërblejë, por në mendje e kanë pasur krijesën. Kjo duke u bazuar në hadithin, ku do të thuhet: “Ke vepruar që të thuhet se e ke vepruar, dhe ashtu edhe është thënë”.

Ti ke vepruar për të thënë të tjerët se ke vepruar dhe kanë thënë se ti je njeri i mirë, kanë thënë se ke ndërtuar xhami dhe e kanë lexuar pllakën e cila është vendosur në murin e xhamisë dhe është bërë manifestim madhështor.

Zoti i Madhërishëm thotë: “E Ne i kthehemi ndonjë vepre që e bënë ata dhe e bëjmë atë për hi e pluhur.” (Furkanë: 23).

Ti ke vepruar për të thënë dhe është thënë. Për këtë arsye ata të cilët veprojnë në atë mënyrë dhe i kanë vendosur pllakat për ta, për ato çështje, nëse ndonjëri prej tyre dëshiron që të merr shpërblimin prej Allahut le ta heqë atë pllakë dhe le ta fshehë, e të merr fund kjo çështje. Zoti i Madhërishëm dëshiron që ai i cili jep sadaka të jep siç ka thënë pejgamberi a.s. në lidhje me dhjetë personat të cilët janë nën hijen e Allahut, në hijen kur nuk do të ketë hije tjetër pos hijes së tij: “Dhe njeriu i cili jep sadaka dhe e fshehë ashtu që dora e majtë nuk e di se çka ka dhënë dora e djathtë”.⁴²

Ti i cili jep sadaka, pse lartësohesh ndaj atij të cilit e pranon sadakanë?

Zoti i Madhërishëm thotë: “Nëse largoheni”. Fjala “largim” do të thotë: Me ia kthyer shpinën. Për këtë arsye thonë: Nuk e vizitoj atë i cili largohet nga Unë, që nënkupton: Qëllimi është shmangia dhe largimi. Zoti i Madhërishëm ndonjëherë kërkon që të mos veprohet diçka, ndonjëherë kërkon në mënyrë tjetër: largimin. Kjo tregon se largimi është më i rëndësishëm. Kjo nga shkaku se largimi nënkupton që të mos qëndrohet së bashku me të ndaluarën në një vend.

Kur Zoti i Madhërishëm thotë: “Largohuni fëlliqësirës nga idhujt” dhe kur thotë: “Largohuni nga fjalët shpifëse”. (Haxh: 30).

“Ixhtenibuhu” ka kuptimin e largimit. Sepse Zoti të mbron nga ndalesat?

Pejgamberi a.s. ka thënë: “Hallalli është sqaruar, Harami është sqaruar, në mes tyre ka çështje të dyshimta, të cilat nuk i dinë shumica e njerëzve. Kush është i kujdesshëm dhe frikësohet nga të dyshimtat, e ka siguruar nderin dhe fenë e tij. Kush bie në të dyshimtat, ai ka ra në haram ashtu sikurse bariu buzë gremine i cili kujdeset që të mos bie në greminë. Çdo mbret e ka kufirin, ndërsa kufiri i Zotit është të mos veprohen ndalesat.”

Zoti i Madhërishëm thotë:

“S’ka dyshim se vera, bixhozi, idhujt dhe hedhja e shigjetës (për fall) janë vepra të ndyta nga shejtani. Pra, largohuni prej tyre që të jeni të shpëtuar.” (Maide: 90).

Largimi bëhet atëherë kur të mos qëndrosh në vendin i cili mund të tërheqë në atë ndalesë dhe të biesh në të. Shembull: “Nëse je në vendin ku konsumohet alkooli, Zoti të thotë: Largohu prej aty”.

Pra, mos shko atje, nga shkaku se kur gjendet para jush dhe sheh ata të cilët e konsumojnë duke u dëfryer, ndoshta mund ta konsumosh edhe ti. Mirëpo kur largohesh nga alkooli dhe vendet e alkoolit, atëherë ti nuk mund të biesh në ato kurthe, nuk mund të të tërheqin. Për këtë arsye kemi thënë se: Largimi është më oratorik se ndalesa. Disa njerëz e arsyetojnë konsumimin pasi nuk është i ndaluar me tekst të ndalesës. Ne u themi atyre: Mjafton që konsumimi i alkoolit është i nivelizuar me fëlliqësirën dhe idhujtarinë.

Zoti i Madhërishëm thotë: “e largojuni djajve (adhurimit të tyre)!” (Nahl: 36).

Largimi nga “Taguti” nuk është se është i ndaluar vetëm adhurimi, por edhe të mos shikohet. Kështu pra, largimi nga alkooli nuk është vetëm që të mos konsumohet, por edhe të mos qëndrohet pranë alkoolit. Mëkatet e mëdha, të gjitha janë mëkat i madh. Përderisa alkooli është mëkat i madh, përballë saj është mëkati i vogël dhe më i vogël. Mëkati më i vogël se mëkati i madh, nuk është vetëm mëkat i vogël dhe mëkat më të vogël siç është mëkati “Lemem”.

Shembull: Idhujtaria është ndërprerja në mes Allahut dhe robit, ndërsa, Tevhidi është ndërlidhja e robërve me Krijuesin e tyre. Kjo është çështja primare e besimit. Nga këtu, Zoti Famëlartë i falë mëkatet tjera ndërsa nuk e falë mohimin e besimit.

Zoti Famëlartë thotë:

“S’ka dyshim se Allahu nuk falë (mëkatin) t’i përshkruhet Atij shok (idhujtarinë), e përpos këtij (mëkati) i falë kujt të do. Kush i përshkruan Allahut shok, ai ka trilluar një mëkat të madh.” (Nisa: 48).

Ky është ajeti më shpresëdhënës në librin e Allahut. Për këtë arsye, kur pejgamberi a.s. është pyetur për obligimet e besimit, pra, çka na e jep besimin, ka thënë: “Kush thotë se nuk ka Zot tjetër pos Zotit, hyn në Xhenet”. Transmeton Othmani r.a. se pejgamberi a.s. ka thënë: “Kush vdes dhe e di se nuk ka Zot tjetër pos Zotit, ai hyn në Xhenet”.⁴³

Ne themi: Ai i cili beson në shumë zota, ai e vepron tradhtinë e madhe të besimit. Këtë term e kemi marrë nga ligjet njerëzore. Edhe pse ligjet njerëzore nuk kanë për qëllim të vendosin ligje fetare. Edhe pse ligjet njerëzore nuk kanë për qëllim vendosjen e ligjeve fetare, mirëpo neglizhenca e tyre na mundëson që të kuptojmë se ata merren edhe me çështje fetare.

Pas kësaj Allahu flet për vrasjen pa qëllim dhe vrasjen me qëllim, ku thotë:

“Asnjë besimtari nuk i është e lejuar të mbysë besimtarin tjetër, përpos gabimisht…ndaj Allahut. Allahu është më i dijshmi, ligjdhënësi më i drejtë.” (Nisa: 92).

Ndoshta ndonjëri mund të parashtrojë pyetje: Pse është përdorur fjala “besimtar” e nuk është përdorur fjala “musliman” dhe themi: Duhet ta vërejmë se Zoti e ka përdorur termin “Besimtar” nga shkaku se Islami është çështje e jashtme. Ndoshta ndonjë njeri paraqitet se është musliman dhe vret një besimtar. Për këtë arsye, Zoti i referohet atij i cili është besimtar, i cili përfshinë edhe çështjen e jashtme edhe të brendshme.

Zoti i Madhërishëm kur e ligjëson ligjin, e pason me dënim për atë i cili vret me qëllim ku thotë:

“Kush e mbytë një besimtar me qëllim, dënimi i tij është Xhehenemi, në të cilin do të jetë përgjithmonë. Allahu është i hidhëruar ndaj tij, e ka mallkuar dhe i ka përgatitur dënim të madh.” (Nisa: 93).

Në këtë rast vrasja është për besimtarin me qëllim. Çështja ndryshon për vrasjen pa qëllim (pa paramendim) për të cilën vrasësi nuk di asgjë deri sa i ndodhë ajo vrasje. Për vrasësin me qëllim parashihet dënimi me xhehenem dhe kurrë nuk mund ta kompensojë.

Kështu Zoti e paraqet krimin e vrasjes me qëllim. Kjo nga shkaku se paramendimi nënkupton se vrasësi ka jetuar me paramendimin se do të vret. Për këtë arsye në gjykim thuhet: “Vrasja me qëllim është vrasja me paramendim”.

Pra, vrasësi ka jetuar me ndjenjën e vrasjes, ka jetuar me mendimin vrastar, e pastaj e ka kryer krimin. Ka qenë dashur që, gjatë momentit të vrasjes, të kthehet mbrapa dhe ta ketë mendimin e fesë. Kjo nënkupton se në momentin e kryerjes së krimit nuk e ka pasur në mendje Zotin. Por, përderisa ka jetuar dhe gjatë asaj kohe nuk e ka pasur në mendje Zotin, dhe po t’i vinte në mendje Zoti do të kthehej mbrapa (dhe nuk do ta kryente vrasjen). Përderisa nuk e ka pasur në mendje Zotin, Zoti nuk e mëshiron. “Kush e mbytë një besimtar me qëllim, dënimi i tij është Xhehenemi, në të cilin do të jetë përgjithmonë.” (Nisa: 93).

Sa i përket zbritjes së këtij ajeti kanë thënë: Një njeri me emrin Mukajis bin Dababete e ka pasur një vëlla me emrin Hisham. Ai e ka gjetur vëllanë e tij të vdekur te fisi Nexharë, të cilët ishin Ensarë, Medinas. Kur e ka pa vëllanë e vrarë, Mukajisi ka shkuar te pejgamberi a.s. dhe e ka lajmëruar. Pastaj e ka dërguar një njeri nga fisi Fehr dhe u ka shkruar atyre që ta paguajnë Mukajisin për vrasjen e të vëllait. Benu Nexhari ka thënë: Për Zotin nuk e dimë vrasësin, por si do që të jetë ne do ta paguajmë kompensimin (Dijen) dhe ia kanë dhënë 100 Deve. Pastaj janë kthyer për në Medinë. Gjatë kthimit Mukajisi e ka sulmuar Fehrin, e ka mbytur dhe i ka marrë Devetë, e ka tradhtuar fenë dhe është kthyer në Meke, duke thënë: E kam vra Fehrin dhe e mora pasurinë nga fisi Nexharë.

Kam qenë idhujtar dhe te idhujt po kthehem. Kur ka dëgjuar pejgamberi a.s. për rastin në fjalë, e ka lejuar ekzekutimin e tij. Pra kush do ta vriste nuk do të dënohej. Deri sa ka ardhur dita e çlirimit të Mekës, është gjetë i mbështetur në mbulojën e Qabes, që të jetë i siguruar. Atëherë pejgamberi a.s. e ka lejuar ekzekutimin e tij.⁴⁴

“Kush e mbytë një besimtar me qëllim, dënimi i tij është Xhehenemi, në të cilin do të jetë përgjithmonë. Allahu është i hidhëruar ndaj tij, e ka mallkuar dhe i ka përgatitur dënim të madh.” (Nisa: 93).

Këtu shohim më shumë se një dënim: Dënimin me xhehenem; përgjithmonë në xhehenem; hidhërimin nga Zoti, mallkimi prej Zotit dhe përgatitja për të dënim madhështor. Kjo sikurse xhehenemi nuk është dënimi i vetëm, por në të është edhe dënim i përgjithmonshëm, në të është edhe hidhërimi prej Zotit, në të është edhe dënimi i madh.

Për këtë kërkojmë mbrojtje nga Allahu. Disa e paramendojnë vetëm dënimin e xhehenemit, mirëpo e harrojmë se aty ekzistojnë lloje të ndryshme të dënimeve. Në jetën tonë e shohim se një njeri burgoset, dhe se burgu është e tëra, mirëpo më vonë e kemi kuptuar se ajo çka ndodhë nëpër burgje është më e keqe se vet burgu. Në lidhje me këtë rast dijetarët kanë dhënë mendime se a ka pendim për vrasësin. Dijetarët kanë dhënë mendime të ndryshme:

Disa thonë: Nuk ka pendim për vrasësin.

Disa thonë: Jo, ka pendim.

Ibn Abasi deri sa është ulur para një turme shkon një njeri dhe e pyet:

A ka pendim për vrasësin?

Jo – i është përgjigjur.

Pas një kohe, prapë shkon një njeri dhe e pyet Ibni Abasin:

A ka pendim për vrasësin?

Po – i është përgjigjur Ibni Abasi.

Ata të cilët qëndronin me të e pyetën: Pse i përgjigjesh pozitivisht, përderisa të parit i je përgjigjur negativisht.

Ibni Abasi u thotë: I pari ka qëllim që të vret me qëllim, ndërsa i dyti veç e kishte kryer veprën e vrasjes. Të parin e kam kërcënuar, ndërsa të dytit nuk ia kam humbur shpresën në mëshirën e Zotit. Si e ka bë dallimin Ibni Abasi për të dy rastet. Ajo ka qenë zgjuarsi e besimit dhe vizion të cilin Allahu ia jep dijetarit (Muftisë). Përderisa në një moment pejgamberi a.s. qëndronte me sehabet, njëri e pyet: “Çka është më e dobishme në Islam?”. Pejgamberi a.s. i thotë: Të ushqesh njerëzit, t’i japësh selam atij të cilin e njeh dhe atij të cilin nuk e njeh.”

Një tjetër e pyet, atij i përgjigjet: “Ai, nga i cili janë të garantuar muslimanët nga gjuha dhe dora e tij”. Kështu pejgamberi a.s. ka dhënë përgjigje për gjithsecilin varësisht çka ka qenë më e mirë për pyetësin dhe për prezantuesin. Secilës turmë i është përgjigjur me atë çka është më e dobishme për ta.

Abdullah Ibn Mes’udi e ka pyetur: “Cilat janë veprat më të mira? Pejgamberi a.s. i është përgjigjur: “Falja e namazit në kohën e vet”.⁴⁵ Pastaj, cilat janë veprat më të mira? Pejgamberi a.s. i ka thënë: “Atëherë kur janë të sigurt njerëzit nga gjuha jote.” E dimë se, ajeti i vrasjes me qëllim kërkon analizë më të thellë. Pra sa i përket pjesës së ajetit: “Dënimi për të është xhehenemi, ku do të qëndrojë gjithmonë në të”. (Ali Imranë: 88).

Ndërsa në një rast tjetër: “Përgjithmonë në të pa përfundim”. (Nisa: 169).

Kjo tregon se fjala “pa përfundim” në tekstin (“pa përfundim”) është shtesë në kuptimin e përgjithmonshëm “pa përfunduar”. Nëse bashkohen të dy tekstet kuptohet se fjala “përgjithmonë” përmban edhe kuptimin “pa përfundim”. Po ashtu edhe pjesa e ajetit “përgjithmonë në të” pa u përmend “pa përfundim” përfshinë edhe: “pa përfundimin” nuk tregon diçka shtesë.

Kur’ani është fjalë e Allahut, ndërsa fjala e Allahut është e pa të meta. Kështu pra. Kjo tregon se fjala përgjithmonë është qëndrim i gjatë dhe fjala “përgjithmonë pa përfundim” është qëndrim i gjatë i cili nuk përfundon. Kështu duhet ta kuptojmë. Çdo fjalë në Kur’an ka kuptim të qartë. Përveç kësaj fjala “përgjithmonë” e cila është përdorur në Kur’an, e shohim se Zoti i Madhërishëm për qëndrimin përgjithmonë në Kur’an thotë:

“E kur të vijë ajo ditë, askush nuk do të fasë, pos me lejen e Tij, e prej tyre (të tubuarve), ka fatzi dhe fatbardhë, e për sa u përket atyre fatkëqijve, ata janë në zjarr, aty ata kanë dihatje e kërhamzë të vështirë (në frymëmarrje). Aty janë përgjithmonë, sa të jenë qiejt dhe toka, përveç atë çka do Zoti yt, vërtet Zoti yt punon çka dëshiron.” (Hudë: 105-107).

Kjo i bie se Zoti Famëlartë e ka përdorur përjashtimin e përgjithmonshmërisë “vetëm nëse Zoti yt”. Përjashtimi patjetër duhet të ketë kohë të caktuar. Nuk kuptohet fjala “përgjithmonë” në kuptimin “pa përfundim”. Por fjala përgjithmonë ka kuptimin e kohës (periudhës) së gjatë. Po ashtu, sa i përket qëndrimit të përgjithmonshëm në xhenet, Zoti i Madhërishëm thotë:

“E për sa u përket atyre fatmirëve, ata janë në Xhennet përgjithmonë sa të jenë qiejt dhe toka, përveç atë çka do Zoti yt (Allahu ju dhuron) shpërblim të pakëputur.” (Hudë: 108).

Thënia e Zotit të Madhërishëm: “Vetëm nëse Zoti” nënkupton se përgjithmonshmëria do të përfundon. Përderisa ekziston përjashtimi, patjetër se duhet të ekzistojë edhe koha. Ekziston koha përjashtuese nga përgjithmonshmëria, nga kjo rezulton se përgjithmonshmëria nuk është pa përfundim.